Balkan – Folk en de kracht van het ritme

Monique Lansdorp

Bij traditionele muziek zijn het vaak de ritmes, die een stijl direct herkenbaar maken, samen met de begeleiding (als ie er is ) en daarna de melodie. Door aan een melodie een kleine variatie of specifieke versieringen toe te voegen, onderscheiden de volksmuzikanten zich in speelstijl en geven ze hun muziek een eigen touch. In de volksmuziek is die eigen touch een gemeenschappelijk stijlkenmerk geworden.

Balkan-Folk?
Men neme een paar korte en relatief eenvoudige stukken in diverse stijlen uitgaande van het ritme.
Omdat mijn expertise in (Oost) Europa ligt, zullen we beginnen met ritmes uit deze hoek. We bekijken zoveel mogelijk verschillende ritmes en dansen, die in de Balkan worden gebruikt . Waarschijnlijk heb je meer ritmes opgeslagen in je hoofd, dan je zelf weet. Die gaan we bestuderen op eigen instrument of op percussie-instrumenten.. Vanhier gaat het verder met de zoektocht naar de mogelijkheid der “onbegrensde kruisbestuiving” , tot we een arrangement hebben waar ieder zich in vindt.

Naar gelang de interesse vd deelnemers, kunnen we ook andere liedjes bekijken: van Armenië tot Amerika en van Zweden tot aan Kaapstad!

Bladmuziek?
Zeker, want ook ík kan niet zonder, maar niet als uitgangspunt. Dat stuk papier helpt me later wel om de weg terug te vinden in mijn geheugen. Wat ik echter ooit op gehoor aanleerde, is snel weer geactiveerd zodra ik het hoor. Wellicht komen er kleine variaties hier en daar in de melodie, maar dat is de charme van de immer-bewegende volksmuziek!

In de loop van mijn carrière is mijn focus langzaam verschoven van melodie naar ritme. Vroeger zette ik de bladmuziek op de lessenaar en studeerde uren om het stuk met alle facetten van tempo,
versiering, ritme en streek, onder de knie te krijgen. Dat werd anders toen mijn interesse voor volksmuziek begon (jaren 80) . Uit noodzaak moest ik de muziek zelf gaan noteren – omdat er geen bladmuziek van was -, of zelfs geen opname. Toen merkte ik hoezeer het ritme me dwong tot een bepaalde streek en dat, als ik mij richtte op dat ritmegevoel van een stuk, ik een lied sneller in de vingers kreeg “op gehoor” als van blad. Die melodietjes van toen zitten gebeiteld in mijn geheugen.

Ik speelde ze vroeger al in de Glind-bar met Kees Schoone (legendarisch accordeonist in de herfstweek) en als iemand nu de eerste regel even speelt, kan ik alles zo weer meespelen….Ons muzikaal geheugen is verrassend sterk!

Youtube
Tegenwoordig ligt de hele wereld aan onze voeten met alles wat er op Youtube staat. Maar ja , geen bladmuziek (meestal). Hoe dan? Wat mij dus helpt zijn die oude vaardigheden;

  • uitzoeken van ritme
  • herkennen van structuur en (begeleidings)vorm
  • vinden van de toonsoort en
  • zoeken naar de ligging van de melodie op mijn instrument (vingerzetting)
    Kortom, een training voor “hoe ging-die-ook-al-weer” waarbij we veel oude en nieuwe melodieën zullen spelen. Muziek uit het vuistje, met veel “rondjes om de kerk” en met een hoog “ benen-van-de vloer gehalte”. Ook vind ik het idee van Gerard perfect , om af en toe eens op buurtbezoek te gaan bij een van de andere muziekgroepen.

    Voel je voor deze aanpak vol ritmische uitdagingen, schrijf je dan in en laat me weten wat je favoriete nummer of muziekstijl is. Voorbereiden hoeft niet perse, mag wel . Ik zal ruim tevoren wat nummers kiezen om jezelf alvast “in te lezen” of “in de luisteren” !

    Alle instrumenten welkom.
    Vereiste: graag je instrument goed kunt bespelen en het leuk vinden om veel ritme uit je instrument te halen.
    Repertoire : diverse balkan stijlen, met hier een daar een uitstapje naar elders.
    ——————————————————————————————————
    Voorproeven met Sassa (soort balkan rumba):

    Sassa trommelaar : jonge geleerd oud gedaan
    https://www.youtube.com/watch?v=O5FmZyA8QPM (vanaf 1.min12)

    Ferus Mustafov (Mac.) – king of sassa
    https://www.youtube.com/watch?v=1T9COm-R0ss

    Skopsko Sasa van Skender Amet (Mac.) gespeeld in de HerfstWeek 2022
    https://www.youtube.com/watch?v=91mikesEe6M

    Skopsko Sasa van het Pezzanov quarteto (CH) kruisbestuiving met Tango ritme
    https://www.youtube.com/watch?v=zA03xj2W8i8

    Sassa ritme – Zuid Amerikaans
    https://www.youtube.com/watch?v=T1lmZxF6Qmc

    Sa-sa Kolo “Opsa” – Servisch ( instructie op een Korg)
    https://www.youtube.com/watch?v=XEK6U4fqbJU